Bost ahizpa

Aitor Arana

nobela

Euskaltzaindia-BBK, 2003

        —Zuk uste duzu zerbait esango dizula zurekin natorrelako? —galdetu zuen autoan, kopilotuaren eserlekuan, orain paisaiari orain bere ama gidariari begira zihoan hamabost urteko neskatoak.

        —Nork? —ama gidariaren galdera.

        —Aitonak, ama. Nork bestela? Ez al zizun ha eskatu, zu bakarrik etortzeko?

        —Hala da hai; bakarrik etortzeko eskatu zidan.

        —Orduan?

        —Orduan, zer?

        —Joba, ama! Ongi dago kontzentratzea gidatzen zoazenean, baina hortik elkarrizketa bat jarraitu ezinera...! —kexatu zen neskatoa. —Arrazoia duzu, maitea. Bai, zerbait esango du, hai horixe. Zure aitona ez da isilik geratzen diren horietakoa. Beti esan behar izaten zuen berak azken hitza, etxean bizi ginenean.

        —Ezin da esan aitona eredugarria dudanik, e?

        —Ez, Leire, ez horixe. Badakizu zuk hori, lehendik esana dizudanagatik.

        —Bai, baina orduan... zergatik nakarzu? Nik ez daukat aitona ezagutzeko aparteko gogorik, badakizu.

        —Ez duzu ezer galtzen hura ez ezagututa.

        —Horrexegatik. Ongi esplikatu didazu egoera behin baino gehiagotan nire bizitzan eta, dakidanagatik, nahiago nuke gizon hori ez balitz nire aitona.

        —Baina tokatu egin zaigu, moñoña: zure aitona da eta, okerragoa dena, nire aita.

        Auto txikia errepidean aurrera zihoan. Amaiak urteak zeramatzan gidatzen; hamabost urte, Leire alabak zituen urteak hain zuzen, azken hau jaio baino hiruzpalau hilabete lehenago atera baitzuen gidatzeko baimena, hemezortzi urte besterik ez zuenean, hau da, legeak autoak gidatzeko agiria eskuratzeko ezarrita duen adinaren muga-mugan. Errepidea eskualde menditsuan zegoen, Arabako ipar-mendebaldean, Amaia eta Leire ama-alabak une hartantxe helburu zuten landetxea bezala. Bidea estu samarra bazen ere, eta mendi artean sigi-saga gora eta behera zihoazen arren, ama gaztea ez zihoan deseroso. Batere presarik ez zuten landetxe ezezagun hartara iristeko, eta berak gogoko zituen baso eta zelai arteko errepideak: paisaia berdea eta zuhaiztsua ederra izateaz gain, oso auto gutxi zebiltzan bertan ostiral arratsalde hartan, eta horrek benetan lasaitzen zuen.

        —Nire aitari diodan beldurra izango da, zu ekartzeko dudan arrazoia. Badakizu beti hitz egiten dizudala garbi, eta orain ez dizut hau ezkutatuko. Gainera, zer egin behar zenuen bestela, asteburu osoan etxean bakarrik?

        —A! —esan zuen Leirek irribarrez—. Zerbait hai.

        —Bai? —ama ere irribarretsu zegoen—. Zer? Eta norekin?

        —Hori ez dizut esango. Gehiegi esatea litzateke. Badakizu ez naizela tuntuna, eta ez nintzateke galduko etxean bakarrik.

        —Hori bai dela egia.

        —Zer? Ez nintzatekeela galduko?

        —Ez. Ez zarela tuntuna. Beti liluratu nauzu zure pentsakera heldu horrekin.

        —«Pentsakera heldua» esaten diozun horri, psikologoek «adimen aurreratua» esaten diote, ama.

        —Ai, badakit, baina ez zaizkit gustatzen hitz horiek. Gogoan al duzu nola lagundu zenidan erretzeari uzten?

        —Ez oso ondo, baina ondo gogoan dudana da tximiniak baino gehiago erretzen zenuela.

        —Zazpi urte besterik ez zenuen, eta benetan heldu baten moduan atera ninduzun tabakoaren atzapar beltzetatik, erretzeak nolako kalteak ekar ditzakeen jakin zenuen bezain azkar.

        —Izan ere —bere amari begiratu zion Leirek—, ez da txantxa zigarroek hauspoetan egin dezaketena, e?

        —Ez da txantxa, ez. Txantxa dirudiena, zu gure familiakoa izatea da; ez da inoiz zurea bezalako kasurik izan gurean. Ez dakit nondik atera zaren horrelakoa.

        —Erraza da ba, ama. Zure familian ez, baina agian aitarenean egongo dira. Agian egunen batean beragana joan eta galdetu egin behar genioke —begi keinu bat egin zion alabak amari, azken hau esatean.

        —Hara! —amaren harridura—. Atera da kontua. Ez duzu bakerik izango zure aita ezagutu arte, ezta? Hori, ordea, ezinezkoa da, ongi dakizunez.

        —Bai, badakit: pintorea zen eta Bilbora jendea pintatzera etorri zen aspaldiko negu batean, sos batzuen truke. Ezkutuan elkar ikusten hasi zineten eta haurdun utzi zintuen. Gero desagertu egin zen, eta aitonak haurdun zeundela jakin zuenean, etxetik bota zintuen. Puntu eta kito. Horixe da nire aitaren historia.

        —Horixe da gertatu zena, Leire —esan zion amak bere alabari, zeharka pixka bat erretxindurik begiratzen ziola, neskatoak hitz egitean erabilitako tonuagatik.

        —Badakit hala gertatu zela, baina zerbait gehiago jakin nahi nuke aitaz. Ez dut nahikoa bere izena eta pintore-eskalea zela jakitearekin.

        —Nik ere ez, baina horrela dira gauzak. Haurdun utzi ninduen eta hiritik joan zen, neguko lehen elurra egitearekin batera. Jainkoak daki zenbat neska tuntun engainatu ote zituen... Ederra zen madarikatua, eta bere usain sarkor atsegina gogoan dut oraindik ere.

        —Elurra egin zuen negu hartan Bilbon, eta orain euria hasi du hemen.

        —Egia —esan zuen Amaiak, eta kristal-garbigailuari eragin zion. Honek berehala baztertu zituen euri tantak ezker eta eskuin aldeetara.

        —Etxetik atera garenean halako eguzki ederra zegoen, eta begira orain —Leireren kexua—: gure zorioneko landetxe horretara hurbildu garen neurrian, hodeiak agertu dira, eguzkia ezkutatu dute, eta euria hasi du. Ze pena! Seguru landetxea politagoa dela eguzkitan.

        —A, baina... landetxera hurbildu gara? Hurbil gaudela esan nahi duzu? Iristen ari garela? —galdetu zion Amaiak neskatoari.

        Leirek mapa bat zeraman belaunen gainean. Ama-alabek ez zekiten Amaiari bere aitak asteburua ematera etortzeko eskatu zion landetxea non ote zegoen eta, horregatik, mapa hartuta atera ziren errepidera. Amaiaren aitak gutunez gonbidatu zuen bere alaba eta, hartan, landetxe aberatsa zein probintziatako zein herritan zegoen adierazi zion, jakina. Gutuna, Amaiak hemezortzi urterekin etxea utzi zuenetik bere aitagandik jasotako bakarra, laburra zen eta honela zioen ordenadorez idatzita:

        Ene alaba Amaia,

        Urteak dira ez dugula elkar ikusi, baina pozik ikusiko zintuzket orain. Badut zurekin zerikusi zuzena duen albiste bat, eta bertatik bertara eman nahi nizuke berorren berri. Ahaztu, mesedez, izan ditugun ulertu ezinak, asteburu batez behintzat. Zatoz behean jarri dizudan helbidera, nire landetxe berrira, datorren ostiralean, hilak hamabost, iluntze aldean. Elkarrekin afalduko dugu.

        Mesedez, zatoz bakarrik eta, arren eskatzen dizut, ez eman inori gonbidapen honen berri.

        Zure aita

        Leirek mapari begiratu zion beste behin, amaren galderari ziur erantzuteko:

        —Bai, Hurbil gaude. Laster Aizpuru izeneko herrira helduko gara. Hau atzean utzi eta, mendibide batean hiruzpalau kilometro egin ondoren, aitonaren landetxea dagoen auzo txiki eta hutsera iritsiko gara. Ziur nago oso paraje ederra izango dela.

        —Hori ziur —esan zuen Amaiak pentsati—. Baina nondik atera ote du nire aitak horrelako landetxe bat? Gizon arrunta izan da beti, langile xumea, eta, nik etxetik alde egin nuenean behintzat, ez zen inongo landetxeren jabe.

        —Misterio hori eta beste batzuk —esan zuen Leirek orduan, txantxaz, telebistako telesail txarretako offeko ahotsa imitatuz—, aitona zoroaren landetxera iristean argituko dira! Ez galdu gure telesail interesgarriaren hurrengo atala!

        —Zu zara zu, tuntuna —esan zion Amaiak, eta barre egin zuten biek.

        Ez zuen atertzeko itxurarik. Euria bakan samar hasi bazuen ere, gero eta ugariago egiten zuen, zarra-zarra egitera heldu arte. Arratsaldeko zazpi t'erdiak inguru baziren ere, laster ilunduko zuela zirudien, halako hodei beltzak jabetu ziren zeruaz. Noizbehinka ekialdeko haizeak jotzen zuen eta, hala egiten zuenean, euriak nabarmen entzuteko moduan jotzen zuen auto txikia.

        Aizpuru herrixka mendi baten oinetan zegoen eta, begiratu batera, izena eman ziezaiokeen inongo haitzen burualderik ez zen inon ageri. Mendi goietan egon zitekeen balizko haitz izen-emailea, orain lainoak eta hodeiek estaltzen zuten mendi goi haietan. Ez zen herri hartan hirurehun biztanle baino gehiago bizi izango eta, une hartako eguraldi hitsa zela eta, Amaiak eta Leirek ez zuten kristaurik ikusi kaleetan, bertara heldu zirenean. Zorionez taberna bai, herriko taberna ikusi zuten eta baita hargatik atsegin handia izan ere, biak ala biak pixagurak baitzeuden aspaldian. Autoa tabernaren sarrera ondoan aparkatu eta barrura jo zuten lasterka, euritakorik gabe.

        Tabernari andrea, emakume lodia zena eta berritsua zirudiena, atea zabaldu bezain azkar jarri zen sartu berriei arretaz begira. Ama kolore berdeko eta alaba gorriko praka bakeroz jantzita zeudela ikusi zuen horrela, eta alabak prakak bezalako niki gorri goxoa zeraman bezala, amak artile finezko jertse morea zeramala. Biek kiroletako oinetako erosoak zeramatzaten. Tabernariagandik hurbil, baina barraren beste aldean, bi gizon zeuden, bata gaztea eta bestea adinean sartua, eta txikito bana edaten ari tiren piztuta zegoen telebistako dokumentalari buruzko zerbait andrearekin komentatzen zutela. Amaia eta Leire ere barrara hurbildu ziren, talde txikiagandik metro pare batera edo jartzeko.

        —Arratsalde on —agurtu zituen Amaiak.

        —Baita zuei ere —andrearen diosal abegitsua—. Zer hartuko duzue?

        —Nik kafe beroa —Amaiaren eskaria—. Eta zuk, Leire?

        —Muztioa. Izotzik gabe.

        —Kafea, eta izotzik gabeko muztioa. Oraintxe —errepikatu zuen tabernari andreak irribarrez, jarraian jakin-minak eta gizalegeak eragindako elkarrizketari ekiteko—: Ez zarete hemengoak, e?

        —Ez ba, ez ba —argitu zion Amaiak—. Bizkaitarrak gara; bilbotarrak.

        —A, Bilbo. Zein zatarra eta zaratatsua den! Ui, barka! Pentsatu gabe esan dut.

        —Trankil —lasaitu zuen Leirek—; egia da ez dela asko pentsatu behar Bilbo zatarra eta zaratatsua dela ohartzeko.

        —Hori ez da egia —esan zien Amaiak, konplizitate apur batez elkarri begiratzen zioten alabari eta tabernariari—. Bilbok baditu bere gauza politak, hiri guztien moduan zatarrak dituen bezala.

        —Bai, ama, bai —esan zuen orduan Leirek, oso entzuna duen zerbait berriro entzuteko zorian dagoenaren jarrera hartuz—. Hori guztia andre jator honi esplikatzen diozun bitartean, nik pixa egingo dut zuen baimenaz.

        —Zoaz, lotsagabe hori!

        Bilbori buruz, tabernariak kafea eta muztioa prestatu bitartean baizik ez zuten hitz egin bi emakumeek eta, Leire komunetik itzuli zenerako, Amaia telebistatik urrutien zegoen mahaian jarria ten, bere kafe beroa atseginez hartzen hasita. Alaba mahaian eseri zenean, amak hartu zion komunera joateko txanda eta, pixka bat geroago itzuli zenean, tabernari andrea ondora etorri zitzaien. Ezpainetan irribarrea zekarren azken honek eta, eskuetan, platertxo bat hete oliba.

        —Hau etxearen kontura —adierazi zion andreak oso modu atseginean.

        —Eskerrik asko, ba, etxeari —onartu zuen Amaiak oparia.

        —Esango diot —andrearen erantzuna, ohiko esamoldea erabiliz. Andrea ondoan arretatsu eta erne zutela aprobetxatuz, Amaiak artean egiteko zuen bideaz galdetu nahi izan zion.

        —Hemendik hiruzpalau kilometrora dagoen landetxe batera goaz eta zein bide hartu behar dugu hara iristeko?

        —Hara! —andreak harritua zirudien, inondik ere—. Ez dira hogei minutu izango, gauza bera galdetu didan emakume batek hemendik alde egin duela norabide horretan. Hau kasualitatea!

        Eta, erantzun zuzenik eman gabe ere, andreak erdizka itxi zituen begiak bere ikusmena zorrozteko ahaleginean, Amaia hobeto ikusi nahi balu bezala.

        —Gainera —gehitu zuen ziurtasun handirik gabe—, zu haren antzekoa zarela esango nuke, aizu.

        —Ni haren antzekoa? —Amaiak harriturik, esku bat lepoan jarrita.

        —Ea izebaren bat etorri den gure aurretik aitonaren landetxera... —ondorioztatu zuen Leirek.

        —Hori da! —esan zuen tabernariak pozik, munduko arazorik handienaren konponbidea orduantxe aurkitu balute bezala—. Hori da, bai: zure izeba izango zen, polit hori, zure amaren antzekoa zelako eta, zuek bezala, Aizpeara joateko galdegin didalako. Ez da denbora luzea Aizpeatik gertu dagoen Aizpeberri izeneko etxe zahar handia gizon batek erosi zuela. Nire ustez etxe horixe da zuek landetxea esaten diozuena, beste inor ez baita aspaldi bizi Aizpean. Zuen baimenaz, eseri egingo naiz; nire hanka zaharrak ia ez dira gauza sobera ditudan kiloei eusteko. Ai ama!

        —Eser zaitez, bai, gurekin, mesedez —eskatu zion Amaiak esku bat aulkirik hurbilenera luzatuz.

        —Aizpeberri da, orduan, nire aitak erosi duen etxearen izena? Eta Aizpea auzoa hutsik dago? —galdetu zuen Amaiak jakin-minez.

        —Hala dago, bai, hutsik. Aspaldian nire bihotza amodioz dagoen bezalaxe: huts-hutsik —andrearen erantzuna.